Ὁ Ὅσιος καὶ μέγας αὐτὸς ἀσκητής, ἀποσύρθηκε ἀπὸ τὸν κόσμο καὶ κατέφυγε ἕξι μίλια ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα, ὅπου βρίσκεται ἡ Λαύρα Φάρα.

Ἐκεῖ κλείστηκε σὲ ἕνα κελὶ καὶ ἐπιδόθηκε σὲ αὐστηρότατους ἀσκητικοὺς ἀγῶνες. Στὰ χρόνια αὐτά, ἐγκαταστάθηκε σὲ ἕνα γειτονικὸ κελὶ τῆς Λαύρας αὐτῆς καὶ ὁ μέγας Εὐθύμιος.

Ὁ κοινὸς πόθος τῆς ἄσκησης συνέδεσε στενὰ τοὺς δυὸ διασήμους ἀσκητές, οἱ ὁποῖοι μετὰ τὴν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τῶν Φώτων πήγαιναν μακρύτερα μέσα στὴν ἔρημο, γιὰ αὐστηρότερη ἄσκηση. Ἐπέστρεφαν στὴν Λαύρα, τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων.

Μετὰ τὸ πέμπτο ἔτος, ἀποσύρθηκαν ὁριστικὰ στὴν ἔρημο μέσα σὲ μιὰ σπήλια. Ἡ φήμη ὅμως τῆς ἀρετῆς τους, ἔφερε κοντὰ τοὺς πολλοὺς μαθητὲς καὶ ἔτσι δημιουργήθηκε κοινόβιο, ποὺ μέχρι τέλους τῆς ζωῆς του, προϊστάμενος ἦταν ὁ Θεόκτιστος.
Μὲ τὴν μεγάλη ὑπόληψη καὶ ἀγάπη τῶν συνανθρώπων του, ὁ Ὅσιος Θεόκτιστος πέθανε σὲ βαθιὰ γεράματα τὸ 451 μ.Χ.. Στὴν κηδεία του πρωτοστάτησαν ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Ἀναστάσιος καὶ ὁ μέγας Εὐθύμιος, ποὺ τότε ἦταν 90 ἐτῶν.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Θεῷ ἐκ νεότητος, ἀνατεθεὶς ἱερῶς, κτιστῶν τὴν προσπάθειαν, ἀπεβδελύξω στερρῶς, Θεόκτιστε Ὅσιε· ὅθεν τῆς ἡσυχίας, διαλάμψας τοῖς τρόποις, ὤφθης τῶν Μοναζόντων, ἀκριβὴς παιδοτρίβης. Καὶ νῦν τοὺς προσιόντας σοι, Πάτερ κυβέρνησον.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Ὡς ἀπαρχὰς τῆς φύσεως.
Ὡς Θεοῦ κτίσιν Ὅσιε, τὸ τῆς ψυχῆς ἀξίωμα, διατηρήσας κηλίδων ἀκήρατον, Κυρίῳ καθιέρωσας· οὗ τῇ θείᾳ ἐλλάμψει, τῶν ἀγώνων παιδεύεις τὰ ἀκροθίνια, Θεόκτιστε θεόφρον, τὴν κλῆσιν ἔργοις πιστούμενος.

Μεγαλυνάριον.
Κτίσας σου τὸν οἶκον τὸν τῆς ψυχῆς, ἐν θεμέθλῳ Πάτερ, τῆς ἀσκήσεως τῆς στερρᾶς, τῷ τῶν ὅλων Κτίστῃ, ναὸν ἡγιασμένον, Θεόκτιστε τρισμάκαρ, σαυτὸν ηὐτρέπισας.