Ὁ Ἅγιος Μέρτιος κατετάγη, κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Διοκλητιανοῦ (284 – 305 μ.Χ), στὸ στρατιωτικὸ τάγμα, τὸ καλούμενο τῶν Μαύρων, στὴ Μαυριτανία. Ἐκεῖ τὸν πίεζαν νὰ προσφέρει θυσία στὰ εἴδωλα. Ὁ Ἅγιος ὅμως δὲν πειθάρχησε στὶς ἐντολὲς τῶν εἰδωλολατρῶν.

Ὕστερα ἀπὸ τὴν ἄρνηση τοῦ Ἁγίου Μερτίου νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα, οἱ εἰδωλολάτρες τὸν κατήγγειλαν στὸν κυρίαρχό του, ὅτι αὐτὸς λάτρευε τὸν Ἰησοῦ. Τὸν ὁδήγησαν ἐνώπιόν του. Ὁ Μάρτυρας παρουσιάσθηκε καὶ στάθηκε μπροστὰ στὸν ἡγεμόνα μὲ σεμνότητα, ἀλλὰ καὶ ἄφοβη γενναιότητα. Ὁ Μέρτιος ὑποκλίθηκε πρῶτα, γιὰ νὰ δείξει ὅτι τιμᾶ τὸν ἄρχοντα, ἀλλὰ ἔπειτα ἀνένευσε καὶ ἀρνήθηκε νὰ συμμορφωθεῖ πρὸς τὴν διαταγή. Καὶ δεικνύοντας τὶς πληγές, ποὺ εἶχε μαχόμενος κάτω ἀπὸ τὴν σημαία τοῦ αὐτοκράτορα, δήλωσε ὅτι εὐλαβεῖται τὸ βασιλέα, ὅτι εἶναι ἕτοιμος νὰ δώσει τὸ αἷμά του ὑπὲρ τοῦ στρατιωτικοῦ καθήκοντος, ἀλλὰ ὅτι ἡ ψυχή του καὶ ἡ συνείδησή του ἀνήκουν στὴν λατρεία τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Διοκλητιανὸς ἐξαγριώθηκε καὶ ἄρχισε νὰ ὑποβάλλει τὸν Ἅγιο σὲ ταπεινώσεις καὶ βασανιστήρια. Πρῶτα διέταξε νὰ τοῦ ἀφαιρέσουν τὴν ζώνη, ποὺ ἦταν τὸ διακριτικὸ γνώρισμα τοῦ στρατιωτικοῦ του ἀξιώματος. Μὲ ἄλλα λόγια, τὸν καθαίρεσαν ἀπὸ τὸ στρατιωτικό του ἀξίωμα. Ἔπειτα τὸν μαστίγωσαν ἀλύπητα. Ἐπειδὴ ὅμως ἄντεξε στὰ βασανιστήρια καὶ δὲν ἔβγαλε οὔτε τὴν παραμικρὴ κραυγή, προκάλεσε κατάπληξη στὸν τύραννο καὶ ἐπαύξησε τὴν ὀργή του. Ἔτσι τὸ βασανιστήριο συνεχίστηκε ἐπὶ πολλὴ ὥρα, μέχρι ποὺ ὅλο τὸ σῶμα τοῦ Μάρτυρα ἔγινε μία ἀνοιχτὴ πληγή. Τότε, μὲ ἐντολὴ τοῦ ἀδίστακτου τυράννου, σταμάτησαν τὴν μαστίγωση τοῦ Μερτίου καὶ τὸν ἔριξαν στὴν φυλακή. Ἡ καρδιά του σκιρτοῦσε, διότι ἔμελλε ὁ εὐσεβὴς υἱὸς νὰ ὑπάγει πρὸς τὸν οὐράνιο Πατέρα, ὁ πιστὸς στρατιώτης πρὸς τὸν Ἀρχιστράτηγο Χριστό, ὁ ἔνδοξος πρὸς τὸν μισθαποδότη Κύριο. Ἔτσι ὁ ἀθλητὴς αὐτὸς τοῦ Χριστοῦ, παρέδωσε τὴν τίμια ψυχή του στὶς πατρικὲς ἀγκάλες τοῦ Θεοῦ.